Çam Budama

ÇAM BUDAMA

Bu yazı genel olarak Japon Kara Çamı budama teknikleri üzerindedir fakat bu teknikler diğer çam türlerindede aynı şekilde kullanılabilinir.

Çamlar aşırı dominantlardır(egemen). Bu şu demek; en enerjik büyüdükleri yerler zirve yada en dıştaki dallardır. Eğer budama yapılmazsa bütün büyüme zirvede ve en alt dallarda olacaktır ve sonuçta zayıflama ve dal ölümleri olacaktır.

Budanmamış yada kötü budanmış çamlar tepede ve en altlarda yüksek büyü göstereceklerdir buda bonsai şekline uygun değildir.

Çamların yaptığı ve engellememiz gereken bir hatada dallar sonunda oluşan sarmal şekilli yapıdır ki bu daha sonra birçok yeni alt dal oluşumu sağlar. Bunlar kötü bir görünüm ve dalın ters sivrilmesini meydana getirir.

Çamlar bu büyüme karakteristiği yüzünden bu ağaçları şekillendirmeye genç yaşlarda başlamak lazımdır. Budamadan büyümeye bırakılan çamlarda daha sonra istenilen şekiller yaratmak zordur ve sade dallar aşı yaparak eklenebilinir.

Dalların budaması genelde ağacın sonbahar sonundan ilkbahar başına kadar büyümesinin yavaşladığı zamanlar seçilir ve agacın çok miktarda özsuyunu kaybetmesi önlenir. Kışın budama yapılırken dalı tamamıyla budamak yerine dip koçanı bırakılır. Bu koçanın avantajı üzerindeki yapraklar ilerde bir jin yaratma ihtimali doğurur ve ayrıca özsuyun zamanla kaybolun dala bypass yapmasını sağlar ve fazla özsu kaybını engeller. Hafif oyuk açarak budama ise yarı büyüme zamanı olan ilkbahar başında yapılmalıdırki izleyen büyüme döneminde yara izleri çabuk iyileşebilsin.

Ağır budama yaparken mantıklı olmak gereklidir. İyileşme zamanı bırakılmayan sert bir azaltma özellikle yaşlı ve büyük ağaçlar için ölümcül olabilir.

Biçim ve pozisyon ayarlamak için iyi bir alet olamasıyla birlikte ayrıca büyüme enerjisini agaca dağatmak içinde önemlidir.

Tellenen dallarda ilerleyen özsu yavaşladığı için bütün büyüme direk dal ucuna gitmemektedir buda dengeli büyümeyi sağlar.

Telleme zamanı kosunda bir çok görüş vardır. Bazı bonsai ustaları SONABAHAR sonu ve KIŞIN telleme yapılması gerektiğini çünkü büyüme daha yava ş olduğu için telden ağacın daha az zarar göreceğini söyler. Bazıları ise tellemenin YAZ ayında yapılması gerektiğini öünkü oluşan herhangi bir zararın büyüme dönemi olduğu için çabucak iyileşebileceğini savunurlar. İlk söylem daha doğrudur çünkü yaz ayalarında hızlı büyüyen ağaçta yüksek derecede telden zarar görme riski vardır. Yaz sonundan sonra yapılan telleme bir dahaki yaz başına kadar kalabileceği için şekil verme için yeterli süreyi elde edebiliriz.

Çamın dinç ve güzel bir form alması için gerekenleri 4 ana başlık altında toplayabiliriz. Tomurcuk Seçme, Mum çimdikleme, Sürgün Budama ve İğne Koparma

Dalların gelişmesi için şöyle söylenmektedir; dal uçları çatal şeklinde iki alt dala ayrılmaldır. Daha önden söylendiği gibi çamın dal uçları sarmal şekilli bir sürgün üretir, Tomurcuk Seçmedeki ana kural bu sarmallar arasından çatal şeklinde 2 dal oluşturacak ikisini seçmek ve geri kalanları budamaktır.

Sürgünler Sonbahar ve İlkbahar aylarında sürekli olarak oluştukça ikiye indirilmelidirler. Hangi ikisinin kalacağına karar vermek biraz düşünme ve dikkat gerektirir. Daha önce belirtiğimiz gibi alt dış dallar ve tepe daha çok büyüme göstereceği için buralardaki sürgünlere daha dikkatle zaman ayrımak gerekir. Bu aşırı büyüyen bölgeler 5 e kadar sarmal üretebilir buralardaki budama işlemi şöyle yapılmalıdır; En Küçük ve Cılız iki Sarmal Bırakılır ve diğer Büyük olanlar Kopartılır. İçteki ve zayıf dalalrda ise tam tersi işlem yapılarak En Kuvvetli ve Büyük 2 veya 3 Saramal bırakılarak diğerleri budanır ve daha çabuk ve enerjik büyümeleri sağlanır. Eğer üçüncü bir sarmal bırakıldıysa bu dal büyüme işlemini hızlandırıp görevini yaptıktan sonra budanarak alınır.

İyi dal yapısı ve düzgün yaprak şekilleri oluşturmak için mümkün oldukça kenara doğru büyüyen sarmalların büyümesine izin verilmelidir.

İlkbaharda seçtimiğimiz sürgünler büyüyüp mum şeklini alacaklardır, büyüklüklerini her Mum’un kendi enerji ve gücü belirler. Ağacın sitediğimiz şekilde düzgün bir yapıda büyümesini sağlamak için bu mumların çimdiklenerk istediğimiz boyutlara indirmemiz gerekmektedir. Küçültme işlemi bu mumun yeri ve ilerde ne amaçla kullanılacağı düşünülerek yapılmalıdır.

Tomurcuk Seçmede olduğu gibi ağacın çok gelişen bölgelerindeki mumlar daha büyük çimdiklenerek kısaltılır iç bölgelerdekiler ise daha küçük çimdiklenerek daha fazla büyümesi sağlanır. Eğer yeni bir dal yada yan dal gerekiyorsa mum çimdiklenmeden bırakılır fakat şuda göz önünde tutulmalıdırki ağacın enerjisinin çoğu bu bölgeye yönlendirilir. Büyümesi için bırakılan mumlar yada az gelişen bölgelerdi mumlar yeterince büyüdükten ve sertleştikten sonra isteilen şekilde budanarak form verilebilinir. Tabiki bu budamayı uçlarda yeni sürgünlerin çıkması izleyecektir.

Çimdiklemenin zamanlaması yeni tomurcukların formlarını belirlemede önemlidir. Yeni iğneler oluşmadan çimdikleme yapmak iğnelerin mum’un dibinde oluşmasını sağlar; iğneler çıkmaya başladığında yapılan çimdikleme ise yeni sürgünün sonundaki şekilde olmalarını sağlar.

Bütün mumları bir anda çimdiklemeyin. Önce ağacın güçsüz bölgelerinden başlayın ve 2-3 hafta sonra güçlü bölgelerle devam edin. BİR KURAL OLARAK : ağacın aşırı büyüyen yerlerindeki mumlar 1/2 yada 2/3 oarnında azaltılmalı, zayıf böleglerdekiler ise 1/3 oranından daha fazla azaltılmamalıdır.

İğne koparma çamların bakımı için çok faydalıdırlar. Hava ve ışığın dış tarftan sıyrılarak içlere kdar ulaşmasını sağlar ve buraların daha iyi büyümelerine yardımcı olur. Aynı zamanda enerjinin ağaç içerisinde aynı miktarda dağılmasına yardımcı olur.

Sonbahar sonu yada Kış başında hem yeni hemde eski iğneler ağaçdaki yeleri göz önünde bulundurularak kopartılır. İğne koparmanın arkasındaki esas şudur : Aşırı büyüme yapan alanlardaki iğneleri kopartarak zayıf alanların büyümesini tetiklemektir ve ağacı daha düzgün bir duruma sokmaktır.

Basit bir kural olarak aşırı büyüyen tepe ve dış dallardaki iğneleri daha az bırakın zayıf ve iç dallarda ise daha çok iğne bırakın. Genellikle iç taraflardan iğne koparılmayarak dinçlik kazanmaları sağlanır. Ne kadar iğne koparılacağı ağacın güç ve ihityaçlarına bağlıdır. Çok dinç ağaçlarda üst dallarda 4 çift, orta seviye dallarda 6-7 çift, ve en alt dallarda 8-12 çift iğne bırakılabilinir. Bu yüntemle Gücü artıramaz sadece azaltabilirsiniz o yüzden en düşük ve zayıf iğneleri kopartın. Çok fala iğne kopartıp ağacın ana dinçliğini kaybettirmeyin.

Çamın iç bölgelerinden sürgün çıkarmak sor bir iştir. Fakat uçtaki sürgünleri budamak geride filiz oluşmasına sebeb olacak ve yeni yeni filizlerin sayısını arttıracaktır.

Bu filizler engellenmeden büyümeye bırakılmalıdırlar. Sonbaharda bütün güncel yılın büyümesi temizlenir ve geçen yılın iğneleri bırakılır. Bu ağacın dal uçlarında ve dal arkalarında çok sayıda filiz çıkmasını sağlayacaktır belki hatta eski büyük dallarda. Fakat bu tektik ağaç için çok stersli olduğundan çok kuvvetli ve dinç ağaçlarda denenmelidir.

Ağaçları daha güzel bir forma sokmak için iğnelerin boyutlarını küçütlmek gerekir. Bunun için ağacın büyüme döneminde suyunu ve gübrelenmesini kesmek ağacın güçsüz düşmesine sebep olur o yüzden bunu sağlamak için yeni bir yöntem geliştirilmiştir.

Sürgünlerin ilbahar ve yazın büyümesine izin verin. Yazın ortasına doğru yeni sürgünleri geçmiş yılın iğneleri kalacak şekilde kesin. İlerleyen haftalarda yeni sürgünler oluşacaktır bunlar daha önce anlatıldığı gibi 2 ye indirilmelidirler. Bu yeni sürgünler mum haline alamayacaklardır fakat en kısa zamanda yeni iğneler oluşturacaklardır. Bu iğneler yaz ortasında kesildikleri için büyümek için yeterli zamanı bulamayacaklar ve kısa kalacaklardır.

Çeviren: Bonsaitr Sitesi Çevirisidir.